همین شیخ فضل الله از محمدعلی شاه قاجارنیز حمایت كرد.[xvii] 
دكترعلی شریعتی كه آثارش ازعوامل مهم تجهیز جوانان در انقلاب بهمن ١٣٥٧ بود، می نویسد:

«حکومت مذهبی رژیمی است که در آن به جای رجال سیاسی، رجال مذهبی (روحانی) مقامات سیاسی و دولتی را اشغال می کنند و به عبارت دیگر حکومت مذهبی یعنی حکومت روحانیون بر ملت. آثار طبیعی چنین حکومتی یکی استبداد است، زیرا روحانی خود را جانشین خدا و مجری اوامر او در زمین می داند و در چنین صورتی مردم حق اظهار نظر و انتقاد و مخالفت با او را ندارند. یک زعیم روحانی خود را بخودی خود زعیم میداند، به اعتبار اینکه روحانی است و عالم دین، نه به اعتبار رأی و نظر و تصویب جمهور مردم؛ بنابراین یک حاکم غیر مسئول است و این مادر استبداد و دیکتاتوری فردی است و چون خود را سایه و نماینده خدا می داند، بر جان و مال و ناموس همه مسلط است و در هیچ گونه ستم و تجاوزی تردید به خود راه نمی دهد بلکه رضای خدا را در آن می پندارد. گذشته از آن، برای مخالف، برای پیروان مذاهب دیگر، حتی حق حیات نیز قائل نیست. آنها را مغضوب خدا، گمراه، نجس و دشمن راه دین و حق می شمارد و هرگونه ظلمی را نسبت به آنان عدل خدایی تلقی می کند.[xviii]

«از برای ایران قانون و أصولی لازم و واجب ولکن شایسته آنکه حسب الإِراده حضرت سلطان أیده اللّه و حضرات علمای اعلام و أمرای عظام واقع شود باید به اطّلاع ایشان مقرّی معین گردد و حضرات در آن مقرّ جمع شوند و به حبل مشورت تمسّک نمایند و آنچه را سبب و علت أمنیت و نعمت و ثروت و اطمینان عباد است معین فرمایند و اجرا دارند چه اگر بغیر این ترتیب واقع شود علّت اختلاف و ضوضاء گردد».

مقصود از این بیانات آنکه معلوم و واضح گردد که ادیان الهی مؤسّس حقیقی کمالات معنویه و ظاهریهء انسان و مشرق اقتباس مدنیت و معارف نافعهء عمومیهء بشریه است. و اگر بنظر انصاف ملاحظه شود جمیع قوانین سیاسیه در مدلول این چند کلمهء مبارکه داخل قوله تعالی وَ«یأمُرُونَ بِالمَعروفِ وَ ینهونَ عَن ِ المُنکَرِ وَ یسارِعونَ فِی الخَیراتِ وَ أولئِکَ مِنَ الصّالِحین» و همچنین میفرماید «وَ لتَکُن مِنکُم أمّة ٌیدعونَ اِلَی الخَیرِ وَ یأمُرُونَ بِالمَعروفِ وَ ینهونَ عَن ِالمُنکَر وَ أولئکَ هُمُ المُفلِحون» و همچنین میفرماید «اِنّ اللّهَ یأمُرُ بِالعَدل ِ وَ الِاحسان ِوَ ینهی عَن ِالفَحشاءِ وَ المُنکَرِ وَ البَغی یعِظُکُم لَعَلّکُم تَذکّرون». و در تمدّن اخلاق میفرماید «خُذِ العَفوَ وَ أُمُر بِالعُرفِ وَ أَعرِض عَن ِ الجاهِلین» وهمچنین میفرماید «الکاظِمینَ الغیظِ وَ العافینَ عَن ِالنّاس ِ وَ اللّهَ یحِبّ المُحسِنین» وهمچنین میفرماید «لَیسَ البِرَّ اَن تُوَلّوا وُجُوهَکُم قِبَلَ المَشرق وَ المَغربِ وَ لکنّ البِرّ مَنْ آمَنَ بِاللّهِ وَ الیوم ِالآخروَ المَلائِکةِ وَ الکتابِ وَ النّبیینَ وَ آتَی المالَ عَلی حُبِّه ذَوِی القُربی وَ الیتامی وَ المَساکین وَ ابن السّبیل ِ وَ السّائلین وَ فِی الرّقابِ وَ أقام الصّلاة ِ وَ آتی الزّکاة وَ المُوفُونَ بِعَهدِهِم اِذا عاهَدوا وَ الصّابِرینَ فِی البَأساءِ وَ الضّرّاءِ وَ حینَ البَأس ِ أولئِکَ الّذینَ صَدَقوا وَ أولئِکَ هُمُ المُتّقون» و همچنین میفرماید «وَیؤثِرونَ عَلی أنفُسِهِم وَ لَو کانَ بِهِم خَصاصَةٌ». ملاحظه فرمائید که در این چند آیهء مبارکه منتهی درایج حقائق مدنیت و جوامع لوامع شیم مستحسنهء انسانیت مذکور. فواللّه الّذی لا اله الّا هوکه جزئیات تمدّنیهء عالم نیز از الطاف انبیای الهی حاصل گشته. آیا چه امر نافعی در وجود موجود شده که در کتب مقدّسهء الهیه واضحاً و یا خود تلویحاً مذکور نه؟ و لکن چه فائده چون سلاح و آلات حربیه در دست جبان باشد جان و مال محفوظ نماند بلکه بالعکس سبب قوّت و اقتدار سارق گردد. به همچنین زمام امور چون به دست علمای غیر کامل افتد، نورانیت دیانت را چون حجاب عظیم حائل گردند. اسّ اساس دیانت خلوص است یعنی شخص متدین باید که از جمیع اغراض شخصیهء خود گذشته بای وجهٍ کان در خیریت جمهور بکوشد. و ممکن نیست که نفوس از منافع ذاتیهء خود چشم پوشند و خیر خود را فدای خیر عموم نمایند الّا بتدین حقیقی. چه که در طینت انسانیه محبّت ذاتیهء خود مخمّر و ممکن نیست بدون امیدواری اجر جزیل و ثواب جمیل از فوائد موقّتهء جسمانیهء خود بگذرد و لکن شخص موقن باللّه و مؤمن بآیات او چون موعود و متیقّن مثوبات کلّیهء اخرویه است و جمیع نعم دنیویه در مقابل عزّت و سعادت درجات أخرویه کأن لم یکن انگاشته گردد لهذا راحت و منافع خود را ابتغاءً لوجه اللّه ترک نموده در نفع عموم دل و جان را رایگان مبذول دارد «وَمِنَ النّاس ِ مَنْ یشری نَفسَهُ اِبتِغاءَ مَرضاتِ اللّه».

«در یکی از الواح حضرت عبدالبهاء میفرماید: رسالهء سیاسیه که چهارده سال قبل تألیف شد و به خط جناب مشکین قلم مرقوم گردید و در هندوستان طبع شد و انتشار داده گشت آن رساله البتّه در طهران هست و یک نسخه ارسال میشود به عموم ناس بنمائید که جمیع مضرّات حاصله و فساد و فتنه در آن رساله باَوضح عبارت مرقوم گردیده و در آن رساله حقوق مقدّسهء دولت و حقوق مرعیه ملّت و تعلّقات بین راعی و رعیت و روابط بین سائس و مسوس ]منظور مدیران جامعه و مردم می باشد[ و لوازم ما بین رئیس و مرئوس مرقوم گردیده. این است روش و سلوک این آوارگان و این است مسلک و منهج این مظلومان و السّلام علی من اتّبع الهدی١١ ج ١ سنهء ١٣٢٥ ع ع»

«در این ایام و اوقات چون بعضی وقایع مخالف کلّ شرایع که مخرّب بنیاد انسانی و هادم بنیان رحمانیست از بعضی نادانان و بیخردان و شورشیان و فتنه جویان سر زده دین مبین الهی را بهانه نموده ولولهء آشوبی بر انگیخته اهل ایران را در پیش امم دنیا از بیگانه و آشنا رسوا نمودند سبحان اللّه دعوی شبانی نمایند و صفت گرگان دارند و قرآن خوانند و روش درندگان خواهند صورت انسان دارند و سیرت حیوان پسندند «وَ اِذا قیلَ لَهُم لا تفسِدوا فِی الاَرض ِ قالوا اِنّما نَحنُ مُصلِحُون. اَلا انّهُم هُمُ المُفسِدون وَلکِن لا یشعُرون»، لهذا لازم شد که مجملی در اسّ اساس آئین یزدانی بیانی رود و بجهت هوشیاری و بیداری یاران ذکری شود.»

«مربّی و ضابط ثانی عالم انسانی قوّه قدسیهء روحانیه و کتب منزله سمائیه و انبیای الهی و نفوس رحمانی و علمای ربّانی. چه که این مهابط وحی و مطالع الهام مربّی قلوب و ارواحند و معدّل اخلا ق و محسّن اطوار و مشوّق ابرار. یعنی این نفوس مقدّسه چون قوای روحانیهء نفوس انسانیه را از شآمت اخلاق رذیله و ظلمت صفات خبیثه و کثافت عوالم کونیه نجات داده حقائق بشریه را بانوار منقبت عالم انسانی و شئون رحمانی و خصائل و فضائل ملکوتی منوّر نمایند تا حقیقت نورانیهء «فتبارک الله احسن الخالقین» و منقبت «لقد خلقنا الانسان فی احسن تقویم»، در هویت مقدّسهء انسانی تحقّق یابد. این است که بفیوضات جلیله این مطالع آیات الهیه حقائق صافیه لطیفه انسانیه مرکز سنوحات مقدّسه رحمانیت گردد. و بنیان این وظائف مقدّسه بر امور روحانی رحمانی و حقائق وجدانی است تعلّقی بشئون جسمانی و امورسیاسی و شئون دنیوی نداشته بلکه قوای قدسیه این نفوس طیبه طاهره در حقیقت جان و وجدان و هویت روح و دل نافذ است نه آب و گل و رایات آیات این حقایق مجرّده در فضای جانفزای روحانی مرتفع نه خاکدان ترابی مدخلی در امور حکومت و رعیت وسائس و مسوس نداشته و ندارند بنفحات قدسیه الهیه مخصوصند و بفیوضات معنویه صمدانیه مأنوس مداخله در امور سائره نخواهند و سمند همّت را در میدان نهمت و ریاست نرانند. چه که امور سیاست و حکومت و مملکت و رعیت را مرجع محترمیست و مصدر معین، و هدایت و دیانت و معرفت و تربیت و ترویج خصائل و فضائل انسانیت را مرکز مقدّسی و منبع مشخّصی؛ این نفوس تعلّقی به امور سیاسی ندارند و مداخله نخواهند».

«هر ملّتی باید مقام سلطانش را ملاحظه نماید و در آن خاضع باشد و به امرش عامل و به حکمش متمسّک. سلاطین مظاهر قدرت و رفعت و عظمت الهی بوده و هستند این مظلوم با احدی مُداهنه [دورویی و چاپلوسی] ننموده کلّ در این فقره شاهد و گواهند. ولکن ملاحظهء شئون سلاطین مِن عندالله بوده و از کلمات انبیا و اولیا واضح و معلوم. خدمت حضرت روح علیه السّلام ]حضرت مسیح[ عرض نمودند: «یا روحَ الله، أ یجوزُ أن تُعطی الجزیة لِقیصَرأم لا؟ قالَ بَلی، ما لِقیصَر لِقیصَر وَ ما لِلّه لِلّه»؛ منع نفرمودند و این دو کلمه یکیست نزد متبصّرین. چه که ما لقیصر اگر من عند الله نبوده نهی میفرمودند. و همچنین در آیهء مبارکه «اَطیعُوا الله َ وَ اَطیعُوا الرّسولَ وَ اُولِی الاَمرِ مِنکُم.» مقصود از این اولی الامر در مقام اوّل و رتبهء اولی ائمّه صلوات الله علیهم بوده و هستند ایشانند مظاهر قدرت و مصادر امر و مخازن علم و مطالع حکم الهی و در رتبهء ثانی و مقام ثانی ملوک و سلا طین بوده‌اند؛ یعنی ملوکی که بنور عدلشان آفاق عالم منوّر و روشن است.»

«حضرت بولس قدّیس در رساله به اهل رومیه نوشته: «لِتَخضَعَ کُلُّ نَفس ٍ لِلسّلاطینَ العالِیةِ فَانّهُ لاسُلطانَ اِلّا مِنَ اللهِ وَالسّلاطینَ الکائنة َ اِنّما رَتّبهَا الله ُ فَمَن یقاوِم ِ السّلطانَ فاِنّهُ یعانِدُ تَرتیبَ اللهِ «اِلی اَن قالَ «لِانّهُ خادِمُ اللهِ المُنتقِم ِ الّذی ینفّذُ الغَضَبَ عَلی مَن یفعَلُ الشّرّ «می فرماید: ظهور سلاطین و شوکت و اقتدارشان من عند الله بوده. در احادیث قبل هم ذکرشده آنچه که علما دیده و شنیده‌اند... پس ای احبّای الهی به جان و دل بکوشید و به نیت خالصه و ارادهء صادقه در خیرخواهی حکومت و اطاعت دولت ید بیضا بنمائید. این امر اهمّ از فرائض دین مبین و نصوص قاطعه کتاب علّیین است. این معلوم است که حکومت بالطّبع راحت و آسایش رعیت خواهد و نعمت و سعادت اهالی جوید و در حفظ حقوق عادله تبعه و زیر دستان راغب و مائل و در دفع شرور متعدّیان ساعی و صائل است. زیرا عزّت و ثروت رعیت شوکت و عظمت و قوّت سلطنت باهره و دولت قاهره است و نجاح و فلاح اهالی منظور نظر اعلیحضرت شهریارانست و این قضیه امر فطری است.»

«این نفوس مصدر تشریع احکام الهی هستند نه تنفیذ! یعنی چون حکومت در امور کلّیه و جزئیه مقتضای شریعت الهیه و حقیقت احکام ربّانیه را استفسار نماید، آنچه مستنبط از احکام اللّه و موافق شریعت اللّه است بیان نمایند. دیگر در امور سیاسی و رعیت پروری و ضبط و ربط مهامّ امور و صلاح و فلاح ملکی و تمشیت قواعد و قانون مملکتی و امور خارجی و داخلی چه اطّلاع دارند.»

«الحمدالله در سبیلش کشته شدید و نکشتید. أولیا را در جمیع أحوال به سکون و اطمینان و اصلاح امور عباد و تهذیب نفوس و امانت و دیانت و عصمت و عفّت وصیت نما... بگو ای عباد براستی گفته میشود و براستی بشنوید حقّ جلّ شأنه ناظر به قلوب عباد بوده و هست و دون آن از برّ و بحر و زخارف و الوان کل را به ملوک و سلاطین و امراء واگذارده، چه که لازال عَلَم یفعَلُ ما یشاءُ أمامِ ظهور بازغ و ساطع و متلألأ. آنچه امروز لازم است اطاعت حکومت و تمسّک به حکمت. فی الحقیقه زِمام حفظ و راحت و اطمینان در ظاهر در قبضه اقتدار حکومت است حق چنین خواسته و چنین مقدّرفرموده. قسم به آفتاب راستی که از افق سماء سجن أعظم مشرق و لائح است یک نفس از مأمورین دولت از یک فوج أرباب عمائم عند اللّه أقدم و أفضل و أرحم است چه که این نفس درلیالی وایام به خدمتی مأمور است که آسایش و راحت عباد در اوست، ولکن آن فوج درلیالی وایام در فساد و ردّ وسبّ و قتل و تاراج مشغولند. مدّتیست که در ایران حضرت سلطان أیده اللّه تبارک و تعالی این مظلوم های عالم را از شرّ آن نفوس حفظ نموده و مینماید مع ذلک آرام نگرفته‌اند. هر یوم شورشی برپا وغوغائی ظاهر».[xxv]

«خیمه نظم عالم به دو ستون قائم و برپا: مجازات و مکافات. امثال این امور به ملوک عصر راجع؛ ایشانند مظاهر قدرت الهی و مطالع عزّت ربّانی. بعد از معرفت حضرت باری جلّ جلاله دو امر لازم: خدمت و اطاعت دولت عادله و تمسّک به حکمت بالغه. این دو سبب ارتفاع و ارتقاء وجود و ترقّی آنست. از حق می طلبیم حضرت سلطان ایده اللّه را به تجلّیات انوار نیر عدل منوّر فرماید. اگر علمای حزب شیعه بگذارند رأفت و شفقت سلطانی کل را اخذ نماید و به عدل و انصاف حکم فرماید. این مظلوم وفا را دوست داشته و دارد؛ و یا ملکی از ملوک ارض را بر اعانت مظلوم های عالم تأیید نماید. صراط حق و میزانش عدل و انصاف بوده؛ ازحق جلّ جلاله سائل و آملیم عباد خود را از آنچه ذکر شد محروم ننماید. علمای ایران سبب و علّت منع عبادند از صراط الهی» [xxvi]

«و امّا دانایان پاک دل پاک جانند هر یک رحمت یزدانند و موهبت رحمن شمع هدایتند و سراج عنایت بارقه حقیقتند و حافظ شریعت میزان عدالتند و سلطان امانت صبح صادقند و نخل باسق فجر لامعند و نجم ساطع ینبوع عرفانند و معین مآء عذب حیوان مربّی نفوسند و مبشّر قلوب هادی اممند و منادی حقّ بین بنی آدم آیت کبری هستند و رایت علیا جواهر وجودند و لطائف موجود؛ مظهر تنزیهند و مشرق آفتاب تقدیس؛ از هستی خاکدان فانی بیزارند و از هوی و هوس عالم انسانی در کنار در مجامع وجود سرمست محامد و نعوت ربّ وَدودند و درمحفل تجلّی و شهود در رکوع و سجود. بنیان الهی را رکن رکینند و دین مبین را حصن حصین؛ تشنگان را عذب فراتند و گمگشتگان را سبیل نجات در حدائق توحید طیور شکورند و در انجمن تفرید شمع پرنور؛ علمای ربّانیند و وارثان نبوی واقفان اسرارند و سرخیل گروه ابرار. خلوتگاه ذکر را صومعهء ملکوت کنند و عزلت از غیر را وصول به بارگاه لاهوت شمرند و ما دون ایشان جسم بیجانند و نقش حیطان، وَاَضَلّهُ اللّهُ عَلی عِلم، منصوص قرآن.»[xxvii]

«دلیل اصلی این كه علما و امراء از بدو ظهور به مخالفت با امر حضرت بهاءالله قیام نمودند آن بود كه حضرتش را مؤسس جامعه ای بدیع مبتنی بر برابری و عدالت اجتماعی می دیدند كه در آن، جا و مقامی برای خود نمی یافتند. این بیم و هراس از آن زمان تا كنون انگیزه بروز شدائد و بلایای متوالیه بر آن سالكان سبیل محبت و وفا بوده و هیچ شخص منصفی انكار نخواهد كرد كه علی رغم این مظالم جامعۀ بهایی اقلیتی خلّاق و نمونه ای از تمدّن آیندۀ مورد نظر حضرت بهاءالله و نشانه ای از ارادۀ آهنین آن جمال مبین برای تحقق مقصد اعلای خویش است.»

هیئت اجتماعیه بشریه بالطّبع محتاج روابط و ضوابط ضروریه است. چه که بدون این روابط صیانت و سلامت نیابد و امنیت و سعادت نیابد عزّت مقدّسه انسان رخ ننماید و معشوق آمال چهره نگشاید کشور و اقلیم آباد نگردد و مدائن و قری ترتیب و تزیین نیابد عالم منتظم نشود آدم نشو و نما نتواند راحت جان و آسایش وجدان میسّر نگردد منقبت انسان جلوه نکند شمع موهبت رحمن نیفروزد حقیقت انسان کاشف حقائق امکان نگردد و واقف حکمت کلّیهء یزدان نشود فنون جلیله شیوع نیابد و اکتشافات عظیمه حصول نپذیرد مرکز خاک مرصد افلاک نشود و صنایع و بدایع حیرت بخش عقول و افکار نگردد شرق و غرب عالم مصاحبت نتواند و قوّهء بخار اقطار آفاق را مواصلت ندهد. و این ضوابط و روابط که اساس بنیان سعادت و بدرقه عنایتست شریعت و نظامی است که کافل سعادت و ضابط عصمت و صیانت هیئت بشریه است. و چون بحث دقیق نمائی و ببصر حدید نگری مشهود گردد که شریعت و نظام روابط ضروریه است که منبعث از حقائق اشیاست و الّا نظام هیئت اجتماعیه نگردد و علّت آسایش و سعادت جمعیت بشریه نشود.

چه که هیئت عمومیه بمثابهء شخص انسان است چون از جواهر فردیه و عناصر مختلفه متضادّه متعارضه موجود گشته است بالضّروره معرض اعراض و مطرح امراضست و چون از علل خلل طاری گردد طبیب حاذق و حکیم فائق تشخیص مرض دهد و بتشریح عرض پردازد و در حقائق و دقائق علّت و مقتضای طبیعت اندیشد و مبادی و نتائج و وسائط و حوائج تحرّی نماید و جزئیات و کلّیات را فرق و تمیز دهد. پس تفکّر نماید که تقاضای این مرض چیست و مقتضای این عرض چه و به معالجه و مداوا پردازد. از این معلوم شد که علاج شافی و دواء کافی منبعث از نفس حقیقت طبیعت و مزاج و مرض است. به همچنین هیئت اجتماعیه و هیکل عالم معرض عوارض ذاتیه و در تحت تسلّط امراض متنوّعه است شریعت و نظام و احکام بمثابه دریاق فاروق و شفاء مخلوقست.
پس شخص دانائی تصوّر توان نمود که بخودی خود بعلل مزمنهء آفاق پی برد و بانواع امراض و اعراض امکان واقف گردد و تشخیص اسقام عالمیان تواند و تشریح آلام هیئت جامعه انسان داند و سرّ مکنون اعصار و قرون کشف تواند تا به روابط ضروریهء منبعث از حقائق اشیا پی برد و نظام و قوانینی وضع نماید که علاج عاجل باشد و دوای کامل؟ شبهه ای نیست که ممتنع و مستحیل است. پس معلوم و محقّق شد که واضع احکام و نظام و شریعت و قوانین بین انام حضرت عزیز علّام است. چه که بحقائق وجود و دقائق کلّ موجود و سرّ مکنون و رمز مصون اعصار و قرون جز خدای بیچون نفسی مطّلع و آگاه نه. این است که زاکون ِ] = قانون [ ممالک اوروپ فی الحقیقه نتائج افکار چند هزار سال علمای نظام و قانونست با وجود این هنوز ناتمام و ناقص است و در حیز تغییر و تبدیل و جرح و تعدیل. چه که دانایان سابق پی به مضرّت بعضی قواعد نبرده و دانشمندان لاحق واقف گشتند و بعضی از قواعد را تعدیل و بعضی را تصدیق و برخی را تبدیل نموده و مینمایند.
باری بر سر مطلب رویم. شریعت بمثابه روح حیاتست و حکومت بمنزله قوّهء نجات شریعت مهر تابانست و حکومت ابر نیسان. و این دو کوکب تابان چون فرقدان از افق امکان بر اهل جهان پرتو افکند یکی جهان جان را روشن کند و دیگری عرصه کیهان را گلشن یکی محیط وجدان را درفشان نماید و دیگری بسیط خاکدانرا جنّت رضوان. این توده خاک رشک افلاک گردد و این ظلمتکده تاریک غبطهء عالم انوار ابر رحمت برخیزد و رشحه موهبت ریزد و نفحه عنایت مشک و عنبر بیزد نسیم سحر وزد و شمیم جان پرور رسد روی زمین آیین بهشت برین گیرد و موسم بهار دلنشین آید. ربیع الهی باغ کیهان را طراوت بدیع بخشد و آفتاب عزّت قدیمه آفاق امکان را روشنی جدید مبذول دارد. تراب اَغبر عبیر و عنبر شود و گلخن ظلمانی گلبن رحمانی و گلشن نورانی گردد.
مقصود این است که این دو آیت کبری چون شهد و شیر و دو پیکر اثیر معین و ظهیر یکدیگرند پس اهانت با یکی خیانت با دیگریست و تهاون در اطاعت این طغیان در معصیت با آنست. شریعت الهیه را که حیات وجود و نور شهود و مطابق مقصود است قوّه نافذه باید و وسایط قاطعه شاید و حامی مبین لازم و مروّج متین واجب و شبهه نیست که مصدر این قوّه عظیمه بنیه حکومت و بارقهء سلطنت است و چون این قوی و قاهر گرددآن ظاهر و باهر شود و هر چند این فائق و ساطع گردد آن شائع و لامع شود. پس حکومت عادله حکومت مشروعه است و سلطنت منتظمه رحمت شامله دیهیم جهانبانی محفوف به تأیید یزدانی است و افسر شهریاری مزین به گوهر موهبت رحمانی.
در کتاب مبین بنصّ صریح میفرماید: «قل اللّهُمَّ مالکَ المُلکِ تؤتِی المُلکَ مَن تَشاءُ وَ تنزعُ المُلکَ مِمّن تشاءُ»[xxxvii] پس معلوم و مشهود شد که این عطیه موهبت الهیه و منحه ربّانیه است. و همچنین در حدیث صحیح بصریح میفرماید: «السّلطانُ ظِلّ ُاللهِ فِی الاَرض».[xxxviii] با وجود این نصوص که چون بنیان مرصوص است دیگر کلمهء غاصب ناصب چه زعم واضح البطلانست و چه تصوّر بی دلیل و برهان. [xxxix] ملاحظه فرمائید که در آیه مبارکه وحدیث صریح بیان مطلق است نه مقید و ذکرعموم است نه خصوص محتوم.[xl] امّا شأن ائمّهء هدی و مقام مقرّبین درگاه کبریا عزّت و حشمت روحانیه است و حقوقشان ولایت حضرت رحمانیه اکلیل جلیلشان غبار سبیل رحمان است و تاج وهّاجشان انوار موهبت حضرت یزدان سریر معدلت مصیرشان تختگاه قلوبست و دیهیم رفیع و عظیمشان مقعد صدق عالم ملکوت جهانبان جهان جان و دلند نه آب و گل و مالک الملک فضای لا مکانند نه تنگنای عرصه امکان. و این مقام جلیل و عزّت قدیم راغاصبی نه و سالبی نیست. [xli] امّا در عالم ناسوت سریرشان حصیر است و صدر جلالشان صفّ نعال اوج عزّتشان حضیض عبودیت است و ایوان سلطنتشان گوشه عزلت قصور معمور را قبور مطمور شناسند و حشمت آفاق را مشقّت لا تطاق ثروت و گنج را زحمت و رنج دانند وحشمت بی‌پایان را مشقّت جان و وجدان. چون طیور شکور در این دار غرور به دانه چند قناعت نمایند و در حدیقه توحید بر شاخسار تجرید به نطق بلیغ فصیح به محامد و نعوت حی قدیم پردازند.
باری مقصود این بود که به صریح آیت و صحیح روایت سلطنت موهبت ربّ عزّت است و حکومت رحمت حضرت ربوبیت. نهایت مراتب این است که شهریاران کامل و پادشاهان عادل بشکرانه این الطاف الهیه و عواطف جلیلهء رحمانیه باید عدل مجسّم باشند و عقل مشخّص فضل مجرّد باشند و لطف مصوّر آفتاب عنایت باشند و سحاب رحمت رایت یزدان باشند و آیت رحمن. حکومت رعیت پرور واجب الاطاعتست وطاعتش موجب قربت عدل الهی مقتضی رعایت حقوق متبادله است و آیین ربّانی آمر بصیانت شئون متعادله؛ رعیت ازراعی حقّ صیانت و رعایت دارد و مَسوس از سائس چشم حمایت وعنایت؛ مملوک درصون حمایت ملوک است و اهالی در پناه حراست پادشاه معدلت سلوک؛ «کلّ راع مسؤول عن رعیته». حکومت رعیت را حصن حصین باشد و کهف امین سلطنت ملاذ منیع باشد و ملجأ رفیع حقوق رعایا و برایا را به جمیع قوی محفوظ و مصون فرماید و عزّت و سعادت تبعه و زیردستان را ملحوظ و منظور دارد. چه که رعیت ودیعهء الهیه است و فقرا امانت حضرت احدیت. بهمچنین بر رعیت اطاعت و صداقت مفروض و قیام بر لوازم عبودیت و خلوص خدمت محتوم و حسن نیت و شکرانیت ملزوم تا با کمال ممنونیت تقدیم مالیات نمایند و بنهایت رضایت حمل تکالیف سالیان و در تزیید علوّ شأن پادشاهان کوشند و در تأیید قوّت حکومت و تزیید عزّت سریر سلطنت بذل مال و جان نمایند. چه که فایدهء این معامله و ثمره این مطاوعه عائد بر عموم رعیت گردد و در حصول حظّ عظیم و وصول به مقام کریم کلّ شریک و سهیم شوند. حقوق متبادل است و شئون متعادل و کلّ در صون حمایت پروردگار عادل.[xlii]
دولت و حکومت در مثل مانند رأس و دماغست و اهالی و رعیت بمثابه اعضاء و جوارح و ارکان و اجزاء. رأس و دماغ که مرکز حواسّ و قواست و مدبّر تمام جسم و اعضاء چون قوّت غالبه یابد و نفوذ کامله علم حمایت افرازد و بوسائط صیانت پردازد تدبیر حوائج ضروریه کند و تمهید نواتج و نتائج مستحسنه و جمیع توابع و جوارح در مهد آسایش و نهایت آرامش بکمال آرایش بیاسایند. و اگر در نفوذش فتوری حاصل شود و قوّتش قصوری ملک بدن ویران گردد و کشور تن بی‌امن و امان و هزار گونه آفت مستولی شود و سعادت و آسایش جمیع اجزا مختلّ گردد. به همچنین چون قوای حکومت نافذ باشد و فرمانش غالب مملکت آرایش یابد و رعیت آسایش و اگر قوّتش متحلّل گردد بنیان سعادت و راحت رعیت متزلزل و منهدم شود. چه که حافظ و حارس و رابط و ضابط و رادع و مانع لازم حکومت است و چون حکومت شبان رعیت بود و رعیت به وظائف تابعیت قیام نماید روابط التیام محکم گردد و وسائط ارتباط مستحکم قوّت یک مملکت و قدرت تمام رعیت در یک نقطه شخص شاخصی تقرّر و تجمّع نماید و شبهه ای نیست که در نهایت نفوذ تحقّق یابد چون شعاع آفتاب که در سطح زجاجی مقعّر مدوّر افتد حرارت بتمامها در نقطه وسطای بلور و زجاج اجتماع کند و چنان نافذ و مؤثّر و محرّق گردد که هر جسم سخت عاصی متقابل به این نقطه بگدازد ولو تحمّل درآتش تواند. ملاحظه نمائید هر حکومت باهره و سلطنت قاهره رعیتش در کمال عزّت و سعادتست و تبعه و زیر دستانش در هر کشوری بزرگوار و محترم؛ در نهایت رعایت و در جمیع مراتب بسرعت تمام در ترقّیند و در معرفت و ثروت و تجارت و صنعت در علوّ پیاپی و این مشهود و مسلّم در نزد هر عاقل و داناست بی‌شبهه و ریب... والسّلام علی من اتّبع الهدی.»

«ای اهل ملکوت ابهی، دو ندای فلاح و نجاح از اوج سعادت عالم انسانی بلند است خفتگان بیدار کند کوران بینا نماید غافلان هوشیار فرماید کران شنوا نماید گنگان گویا کند مردگان زنده نماید یکی ندای مدنیت و ترقّیات عالم طبیعت است که تعلّق بجهان ناسوت دارد و مروّج اساس ترقّیات جسمانیه و مربّی کمالات صوری نوع انسان است و آن قوانین و نظامات و علوم و معارف ما به الترقّی عالم بشر است که منبعث از افکار عالیه و نتائج عقول سلیمه است که به همّت حکما و فضلای سلف و خلف در عرصه وجود جلوه نموده است و مرّوج و قوّه نافذه آن حکومت عادله است و ندای دیگر ندای جانفزای الهیست و تعالیم مقدّسه روحانی که کافل عزّت ابدی و سعادت سرمدی و نورانیت عالم انسانی و ظهور سنوحات رحمانیه در عالم بشری و حیات جاودانیست و اسّ اساس آن تعالیم و وصایای ربّانی و نصایح و انجذابات وجدانیست که تعلّق بعالم اخلاق دارد و مانند سراج مشکاة و زجاج حقائق انسانیه را روشن و منوّر فرماید و قوّه نافذه‌اش کلمة اللّه است. ولی ترقّیات مدنی و کمالات جسمانی و فضائل بشری تا منضمّ به کمالات روحانی و صفات نورانی و اخلاق رحمانی نشود ثمر و نتیجه نبخشد و سعادت عالم انسانی که مقصود اصلی است حاصل نگردد زیرا از ترقّیات مدنیه و تزیین عالم جسمانی هر چند از جهتی سعادت حاصل و شاهد آمال در نهایت جمال دلبری نماید ولی از جهات دیگر خطرهای عظیم و مصائب شدیده و بلایای مبرمه نیز حاصل گردد لهذا چون نظر در انتظام ممالک و مدن و قری و زینت دلربا و لطافت آلاء و نظافت ادوات و سهولت سیر و سفر و توسیع معلومات عالم طبیعت و مخترعات عظیمه و مشروعات جسیمه و اکتشافات علمیه و فنّیه نمائی گوئی که مدنیت سبب سعادت و ترقّی عالم بشری است و چون نظر در اختراعات آلات هلاک جهنّمی و ایجاد قوای هادمه و اکتشاف ادوات ناریه که قاطع ریشه حیاتست نمائی واضح و مشهود گردد که مدنیت با توحّش توأم و همعنانست مگر آنکه مدنیت جسمانیه مؤید به هدایت ربّانیه و سنوحات رحمانیه و اخلاق الهیه گردد و منضمّ به شؤونات روحانی و کمالات ملکوتی و فیوضات لاهوتی شود. حال ملاحظه می کنید که متمدّن و معمورترین ممالک عالم مخازن موادّ جهنّمی گردیده و اقالیم جهان لشگرگاه حرب شدید شده و امم عالم ملل مسلّحه گردیده و دول سالار میدان جنگ و جدال شده و عالم انسانی در عذاب شدید افتاده پس باید این مدنیت و ترقّی جسمانی را منضمّ بهدایت کبری کرد و عالم ناسوت را جلوه گاه فیوضات ملکوت نمود و ترقّیات جسمانی را توأم بتجلّیات رحمانی کرد تا عالم انسانی در نهایت جمال و کمال در عرصه وجود و معرض شهود شاهد انجمن گردد و در غایت ملاحت و صباحت جلوه نماید و سعادت و عزّت ابدیه چهره گشاید الحمد للّه قرون و اعصار متوالیه است که ندای مدنیت بلند است و عالم بشری روز بروز تقدّم و ترقّی یافت و معموریت جهان بیفزود و کمالات صوری ازدیاد جست تا آنکه عالم وجود انسانی استعداد کلّی برای تعالیم روحانی و ندای الهی یافت مثلاً طفل رضیع تدرّج در مراتب جسمانی نمود و نشو و نما کرد تا آنکه جسم بدرجه بلوغ رسید چون بدرجه بلوغ رسید استعداد ظهور کمالات معنویه و فضائل عقلیه حاصل نمود و آثار مواهب ادراک و هوش و دانش ظاهر شد و قوای روحانی جلوه کرد بهمچنین در عالم امکان نوع انسان ترقّیات جسمانیه نمود و تدرّج در مدارج مدنیت کرد و بدائع و فضائل و مواهب بشری را در اکمل صورت حاصل نمود تا آنکه استعداد ظهور جلوه و کمالات روحانیه الهیه حاصل کرد و قابلیت استماع ندای الهی یافت پس ندای ملکوت بلند شد و فضائل و کمالات روحانیه جلوه نمود شمس حقیقت اشراق کرد انوار صلح اعظم و وحدت عالم انسانی و عمومیت عالم بشریت ساطع گشت امیدواریم که اشراق این انوار روز بروز شدیدتر گردد و این کمالات معنویه جلوه بیشتر کند تا نتیجه کلّیه عالم انسانی ظهور و بروز کند و دلبر محبّت اللّه در نهایت ملاحت و صباحت شاهد انجمن گردد. ای احبّای الهی بدانید که سعادت عالم انسانی در وحدت و یگانگی نوع بشر است و ترقّیات جسمانی و روحانی هر دو مشروط و منوط بالفت و محبّت عمومی بین افراد انسانی...» [xliv]

«عالم وجود مثل هیکل انسان است قوای مادیه مانند اعضا و اجزای آن هیکل، ولی این جسد روحی لازم دارد تا باو متحرک باشد به او زنده شود و حیات یابد به او قوه باصره قوه سامعه قوه حافظه قوه مدرکه پیدا کند تا نور عقل در او ساطع شود و باین قوه کاشف حقائق اشیاء گردد و ترقیات عالم انسانی حاصل کند. در حال فقدان روح هر قدر در نهایت صباحت و ملاحت باشد این نتایج حاصل نگردد نقشی است جان ندارد ادراک ندارد هوش ندارد بی بهره از کمال است. بناءً علیه جسد امکان هر چند در عالم مادّی در نهایت طراوت و لطافتست ولی بی روحست، روحش دین الهی است. دین الهی روح عالم امکانست امکان به او نورانیست اکوان به او مزین است و به او کامل. لهذا همچنانکه فکر تان منعطف به ترقیات مادیه است باید در ترقیات روحانیه نیز بکوشید همین قسم که در مدنیت جسمانیه میکوشید باید اعظم از آن در ترقیات روحانیه سعی بلیغ نمائید چنانچه جسد را اهمیت می دهید روح را نیز اهمیت لازم. اگر در هیکل انسان روح نباشد از جسد چه فائده جسد مرده است. همین قسم جسد امکان اگر از ترقیات معنویه محروم باشد جسمی است بی جان». [xlv]

«... من چون به این بلاد آمدم دیدم مدنیت جسمانیه در نهایت ترقّی است تجارت در نهایت درجهء توسیع است صناعت و زراعت و مدنیت مادّیه در منتهی درجه کمال است و لکن مدنیت روحانیه تأخیر افتاده. حال آنکه مدنیت جسمانیه به منزلهء زجاج است و مدنیت روحانیه به منزلهء سراج اگر این مدنیت جسمانیه با آن مدنیت روحانیه توأم شود آن وقت کامل است. زیرا مدنیت جسمانیه مثل جسم لطیف است و مدنیت روحانیه مانند روح اگر در این جسم لطیف آن روح عظیم ظهور نماید آن وقت دارای کمال است. حضرت مسیح آمد که به اهل عالم مدنیت آسمانی تعلیم دهد نه مدنیت جسمانیه در جسم امکان روح الهی دمید و مدنیت نورانی تأسیس کرد. از جملهء اساس مدنیت الهیه صلح اکبر است از جملهء اساس مدنیت روحانیه وحدت عالم انسانی است از جملهء مدنیت روحانیه فضائل عالم انسانی است از جملهء مدنیت الهیه تحسین اخلاق است. امروز عالم بشر محتاج وحدت عالم انسانی است محتاج صلح عمومی است و این اساس عظیم را یک قوّهء عظیمه لازم تا ترویج یابد. این واضح است که وحدت عالم انسانی و صلح عمومی بواسطه قواء مادّیه ترویج نشود بواسطه قوّه سیاسی تأسیس نگردد چه که فوائد سیاسیهء ملل مختلف است و منافع دول متفاوت و متعارض و بواسطهء قوّهء جنسی و وطنی نیز ترویج نشود چه که این قواء بشریه است و ضعیف و نفس اختلاف جنس و تباین وطن مانع از اتّحاد واتّفاق است. معلوم است ترویج این وحدت عالم انسانی که جوهر تعلیم مظاهر مقدّسه است ممکن نیست مگر بقوّهء روحانیه مگر بنفثات روح القدس سایر قوا ضعیف است نمی تواند ترویج نماید. از برای انسان دو بال لازم است یک بال قوّهء مادّیه و مدنیت جسمانیه است یک بال قوّهء روحانیه و مدنیت الهیه است بیک بال پرواز ممکن نیست دو بال لازم است. هر قدر مدنیت جسمانیه ترقّی کند بدون مدنیت روحانیه بکمال نرسد. جمیع انبیاء بجهت این آمدند که ترویج فیوضات الهیه نمایند مدنیت روحانیه تأسیس کنند اخلاق رحمانی تعلیم نمایند. پس ما باید به جمیع قوی بکوشیم تا قوای روحانیه غلبه نماید. زیرا قوّهء مادّیه غلبه کرده عالم بشر غرق مادّیات شده انوار شمس حقیقت بواسطه شیشه های رنگین دیده میشود الطاف الهیه چندان ظهور و بروزی ندارد. در ایران بین احزاب و ادیان اختلافات شدیده بوده حضرت بهاء اللّه در ایران تأسیس مدنیت روحانیه فرمود ما بین امم مختلفه الفت داد وحدت عالم بشر ترویج کرد اعلان علم صلح اکبر نمود و در این خصوص به جمیع ملوک نامه های مخصوص نوشت و در شصت سال پیش به رؤسای عالم سیاسی و رؤسای روحانی ابلاغ فرمود. لهذا در شرق مدنیت روحانیه در ترقّی است و وحدت انسانی و صلح امم بتدریج در ترویج. امیدوارم که این تأسیس وحدت عالم انسانی در نهایت قوّت ظاهر شود تا شرق و غرب با یکدیگر در نهایت التیام آیند ارتباط تام پیدا کنند قلوب شرق و غرب به یکدیگر متّحد و منجذب شود وحدت حقیقی جلوه نماید نور هدایت بتابد تجلّیات الهیه روز بروز دیده شود تا عالم انسانی آسایش کامل یابد و سعادت ابدیهء بشر مشهود شود قلوب بشر مانند آینه گردد انوار شمس حقیقت در او تابیده شود. لهذا خواهش من این است که شما ها بکوشید تا آن نور حقیقت بتابد سعادت ابدیهء عالم انسانی ظاهر شود من در باره شما دعا می کنم که این سعادت ابدیه را حاصل کنید...». [xlvi]

« ... لکن تربیت بر سه قسم است: تربیت جسمانی، تربیت انسانی، و تربیت روحانی. امّا تربیت جسمانی به جهت نشو و نمای این جسم است و آن تسهیل معیشت و تحصیل اسباب راحت و رفاهیت است که حیوان با انسان در آن مشترکند. و امّا تربیت انسانی عبارت از مدنیت است و ترقّی؛ یعنی سیاست و انتظام و سعادت و تجارت و صنعت و علوم و فنون و اکتشافات عظیمه و مشروعات جسیمه که مدار امتیاز انسان از حیوان است. و امّا تربیت الهیه تربیت ملکوتیست و آن اکتسابات کمالات الهیه است و تربیت حقیقی آنست زیرا در این مقام انسان مرکز سنوحات رحمانیه گردد و مظهر لَنَعْمَلَنَّ اِنْسَاناً عَلَی صُورَتِناَ وَ مِثَالِنَا ]اشاره به آیهء كتاب تورات است كه می فرماید: و انسان را به صورت و مثال خود آفریدیم[ شود و آن نتیجه عالم انسانی است.
حال ما یک مربّی میخواهیم که هم مربّی جسمانی و هم مربّی انسانی و هم مربّی روحانی گردد که حکم او در جمیع مراتب نافذ باشد. و اگر کسی بگوید که من در کمال عقل و ادراکم و محتاج به آن مربّی نیستم او منکر بدیهیات است مثل طفلی که بگوید من محتاج تربیت نیستم به عقل و فکر خود حرکت می نمایم و کمالات وجود را تحصیل می کنم و مثل آنست که کوری گوید من محتاج به چشم نیستم چونکه بسیارکوران هستند که گذران میکنند. پس واضح و مشهود است که انسان محتاج به مربّی است این مربّی بی شک و شبهه باید در جمیع مراتب کامل و ممتاز از جمیع بشر باشد چه که اگر مثل سائر بشر باشد مربّی نمیشود علی الخصوص که باید هم مربّی جسمانی باشد و هم مربّی انسانی و هم مربّی روحانی. یعنی نظم و تمشیت امور جسمانی دهد و هیأت اجتماعیه تشکیل کند تا تعاضد و تعاون در معیشت حاصل گردد و امور جسمانیه در جمیع شؤون منتظم و مرتّب شود. و همچنین تأسیس تربیت انسانی کند یعنی باید عقول و افکار را چنان تربیت نماید که قابل ترقّیات کلّیه گردد و توسیع علوم و معارف شود و حقایق اشیاء و اسرار کائنات وخاصّیات موجودات کشف گردد و روز بروز تعلیمات و اکتشافات و مشروعات ازدیاد یابد و از محسوسات استدلال و انتقال به معقولات شود. و همچنین تربیت روحانیه نماید تا عقول و ادراک پی به عالم ما وراء الطّبیعه برد و استفاضه از نفحات مقدّسه روح القدس نماید و به ملأ اعلی ارتباط یابد و حقایق انسانیه مظاهر سنوحات رحمانیه گردد تا اینکه جمیع اسماء و صفات الهی در مرآت حقیقت انسان جلوه کند و آیه مبارکهء لَنَعْمَلَنَّ اِنْسَاناً عَلَی صُورَتِنا وَ مِثَالِنَا تحقّق یابد. و این معلوم است که قوّه بشریه از عهده چنین امر عظیم برنیاید و به نتایج فکریه تکفّل چنین مواهب نتوان نمود. شخص واحد چگونه تأسیس این بنیان رفیع بی ناصر و معین تواند پس باید قوّهء معنویه ربّانیه تأیید کند تا بتواند از عهده این کار برآید. یک ذات مقدّس عالم انسانی را زنده کند و هیأت کره ارض را تغییر دهد و عقول را ترقّی بخشد و نفوس را زنده نماید و تأسیس حیات جدید کند و اساس بدیع وضع نماید نظم عالم دهد و ملل و امم را در ظلّ رایت واحده آرد خلق را از عالم نقایص و رذائل نجات دهد و به کمالات فطریه و اکتسابیه تشویق و تحریض نماید البتّه این قوّه باید قوّه الهیه باشد تا ازعهده این کار برآید. باید به انصاف ملاحظه کرد اینجا مقام انصاف است امری را که جمیع دول و ملل عالم با جمیع قوی و جنود ترویج نتوانند و اجرا نکنند یک نفس مقدّس بی ناصر و معین اجرا نماید. آیا این به قوّت بشریه ممکن است؟ لا وَ اللّه!
... مقصد آنکه مربّی کلّی باید که مربّی جسمانی و مربّی انسانی و مربّی روحانی باشد و ما فوق عالم طبیعت دارنده قوّتی دیگر گردد تا حائز مقام معلّم الهی شود و اگر چنین قوّتی قدسیه بکار نبرد تربیت نتواند زیرا خود ناقص است چگونه تربیت کمال تواند. مثلاً اگر خود نادان باشد چگونه دیگران را دانا نماید و اگر خود ظالم باشد چگونه دیگران را عادل کند و اگر خود ناسوتی باشد چگونه دیگران را الهی نماید.»

قُل كَلُّ أمرٍ سیاسی ٍ أنتُم تَتَكَلّمونَ بِهِ، كانَ تَحتَ كَلِمَة ٍ مِن كَلِماتِ الّتی نُزِّلَت مِن جَبَروتِ بَیانِهِ العَزیزِ المَنیع.

حال ما یک مربّی میخواهیم که هم مربّی جسمانی و هم مربّی انسانی و هم مربّی روحانی گردد که حکم او در جمیع مراتب نافذ باشد...و این معلوم است که قوّه بشریه از عهده چنین امر عظیم بر نیاید و بنتایج فکریه تکفّل چنین مواهب نتوان نمود... تربیت باید به قوّه قدسیه حاصل گردد و شبهه ای نیست که آن قوّه قدسیه وحی است و به این قوّه که مافوق قوّهء بشریه است تربیت خلق لازم است.

الیوم جز قوّهء کلمة اللّه که محیط بر حقائق اشیاست عقول و افکار و قلوب و ارواح عالم انسانی را در ظلّ شجره واحده جمع نتواند؛ اوست نافذ در کلّ اشیاء و اوست محرّک نفوس و اوست ضابط و رابط در عالم انسانی.[xlviii]

اساس اصلی جمیع ادیان الهی که تعلّق به فضائل عالم انسانی دارد و سبب سعادت عالم بشر است در تعلیمات حضرت بهآءاللّه بنحو اکمل موجود و همچنین مللی که آرزوی حرّیت نمایند حرّیت معتدله که کافل سعادت عالم انسانیست و ضابط روابط عمومی در نهایت قوّت و وسعت در تعالیم حضرت بهآءاللّه موجود و همچنین حزب سیاسی آنچه اعظم سیاست عالم انسانیست بلکه سیاست الهی در تعالیم حضرت بهآءاللّه موجود.

حقایق دینی امری نسبی است نه مطلق و آئین یزدانی تجدید پذیر است نه جامد و نهائی، و بیدرنگ اعلان می نماید که تمام ادیان اساسشان الهی است، هدفشان واحد است، هر یک مکمّل دیگری است، منظور و مقصدشان استمرار دارد و نوع بشر سخت بدان نیازمند است.

حضرت بهاءاللّه در کتاب ایقان می فرماید:
«... و اگر به نظر لطیف ملاحظه فرمائی همه را در یک رضوان ساکن بینی و در یک هوا طائر و بر یک بساط جالس و بر یک کلام ناطق و بر یک امر آمر...» از «اوّل لااوّل» این مظاهر وحدانیت الهیه و مطالع کلمات ربّانیه انوار جمال غیبی را بر عالمیان اشراق فرموده و تا «آخر لا آخر» ظهورات قدرت و جلال بیمثالش را در عالم امکان ظاهر خواهند ساخت و این کفر محض است که بگوئیم که فلان دین آخرین ادیان است و «... جمیع ظهورات منتهی شده و ابواب رحمت الهی مسدود گشته دیگر از مشارق قدس معنوی شمسی طالع نمی شود و از بحر قدم صمدانی امواجی ظاهر نگردد و از خیام غیب ربّانی هیکلی مشهود نیاید...» و در بسط این مقام درهمان کتاب می فرماید: «... نهایت بعضی در بعضی مراتب اشدّ ظهوراً واعظم نوراً ظاهر می شوند...» و این اختلاف دلیلش آن نیست که انبیاء الهی در گذشته عاجز بوده‌اند که مقادیر بیشتری از حقایق عالیه‌ای را که بالقوّه در پیامشان مکنون بود ظاهرسازند بلکه دلیلش عدم بلوغ و عجز مردم هر عصر و زمان بوده که نمی توانسته‌اند به جذب حقایق بیشتر پردازند.
به فرمودهء حضرت بهاءاللّه: اِنّکَ اَیقِن باَنّ رَبّکَ فی کُلّ ظهورٍ یتجلّی عَلی العِبادِ عَلی مِقدارِهِم. مَثلاً فانظُراِلی الشّمس ِ، فاِنّها حینَ طلوعِها عَن اُفقِها تکونُ حَرارَتُها وَاَثرُها قلیلة ٌ وَتزدادُ دَرجَة ً بَعدَ دَرجَة ً لِیستأنِسَ بهَا الاَشیاءُ قلیلاً اِلی اَن یبلغَ اِلی قطبِ الزّوال ِ ثمّ تَنزلُ بدَرایجَ مُقدّرةٍ اِلی اَن یغربَ فی مَغربها واِنّها لو تطلعُ بَغتةً فی وَسَطِ السّماءِ یضرّ حَرارتُها الاشیاءَ... کذلک فانظُرفی شمس ِ المَعانی لِتکونَ مِنَ المُطّلِعینَ فانّها لو تستشرِقُ فی اَوّل ِ فجرِ الظّهورِ بالانوارِ الّتی قدّرَ اللّهُ لها لیحترقُ اَرضُ العِرفان ِ مِن قلوبِ العِبادِ لِانّهُم لن یقدِرَنّ اَن یحملَنّها اَو یستعکِسَنّ مِنها بَل یضطرِبنّ مِنها وَ یکوننّ مِنَ المَعدومین... [l]
فقط و فقط به همین دلیل است که بهائیان که از انوار الهی در این زمان پرتو گرفته‌اند هرگز نمی گویند که دینشان آخرین دین جهان است و نمی گویند که دینشان به صفات و کمالاتی آراسته است که برتر از ادیان پیشین و ممتاز از دیگران است.

حضرت بهاءالله بیت العدل را مقرّر و تأسیس فرمودند و وظیفهء سیاسی و دینی به آن محوّل كردند تا اتحاد را به اعلی درجه رساند و مذهب و سیاست را به هم ممزوج[li]سازد. این مشروع تحت صیانت نفس حضرت بهاءالله است.[lii]

چون به جهان پیرامون خویش بنگریم ناچار شواهد روز افزونی را مشاهده می نمائیم که حالت استحاله‌ای که سبب دگرگونی کلّی می گردد در تمام قارّات کرهء زمین و در جمیع شؤون حیات انسانی چه دینی و چه اجتماعی و سیاسی و اقتصادی پدید آمده است. این التهاب و هیجان باعث تطهیر و تبدیل نوع بشر می شود و راه را برای زمانه‌ای هموار می سازد که در آن جامعیت و وحدت عالم انسان شناخته و اتّحادش تأسیس خواهد شد.
جریانی مرکّب از دو نیروی متضادّ سرگرم تغییر و تبدیل وضع کنونی جهان است در حالیکه هر یک از این دو نیرو با شتابی فزاینده مسیری مخالف با مسیر نیروی دیگر را طی می کند. این دو نیرو یکی سازنده و الفت دهنده است و دیگری مخرّب و کوبنده. آن یک، در سیر مداومش تدریجاً سبب ظهور نظامی گردد که نمونه‌ای اعلی برای اداره کردن جهانی است که مسیر و مقصد دنیای آشفتهء امروز ما است، و این یک در جهت سیر تجزّی بخش با شدّتی روز افزون، هر سدّ و مانعی را در راه وصول بشر به هدف مقدّر در هم می شکند. آن سیر سازنده به آئین نوزاد حضرت بهاءاللّه وابسته است و طلیعه نظم بدیع جهان آرائی است که بزودی امر بهائی تأسیس خواهد کرد. وبالعکس، این نیروی مخرّب که نماینده آن سیر دیگر است وابسته به مدنیتی است که از اجابت مقتضیات زمانه اعراض نموده و بالنّتیجه به کابوس هرج و مرج و انحطاط دچار شده است. [lvii]