– July 27, 2011

میهن – کامران همیشگی: از روزی که از طرفِ روزنامه “میهن” خبر دادند که به نمایش خصوصی آخرین فیلم رضا علامه زاده در منزلش بروم، این نگرانی‌ که فیلمسازِ قدیمی‌ ما با این موضوع به شدت کنجکاوی برانگیز چه کرده، دست از سرم بر نمی‌داشت.

رضا علامه زاده چندین فیلم کوتاه داستانی مانند “دار”، “شاهد”، “چند جمله ساده” و فیلم بلند “مهمانان هتل آستوریا” و مستندهایی چون “حرف بزن ترکمن “، “جنایات مقدس “، “موج و آرامش “، “دست نوشته نمی سوزد” و بسیاری مستندهای دیگر در کارنامه هنری اش دارد. به همه این ها باید سال ها تدریس فیلم سازی در هلند و آمریکا و انگلستان و اجراهای متعدد نمایش بسیار موفق “مصدق” را هم اضافه کرد.

او ۱۱ سال پس از ساخت آخرین فیلم مستندش “ریل” که در رابطه را با کشتار کولی ها در جنگ جهانی دوم بود، در فیلم جدیدش “تابوی ایرانی” به مسایل و مشکلات هم میهنان بهایی مان در ایران اسلامی می پردازد.

بعد از تماشای فیلم، این فکر که چرا ما و روشنفکران مان با این همه ظلم که بر هم میهنان بهائی مان رفته، مهر سکوت بر لب های مان نشانده بودیم و از کنار این موضوع به راحتی می گذشتیم، گریبانم را سخت می فشرد.

بگذریم و به فیلم بپردازیم. در همان ابتدا، با چهار داستان روبرو می شویم.
۱- خانواده ای که چاره ای جز مهاجرت نمی بیند.
۲- دهی در شمال ایران که در همان اوایل انقلاب به دلیل سکونت بهاییان به ویرانی کشیده شد.
۳- دانش آموزی که با داشتن معدل دیپلم ۱۹٫۵۵ به دلیل مذهبش از تحصیل در دانشگاه محروم است و باید در دانشگاه زیر زمینی بهائیان به تحصیل ادامه دهد.
۴- دکتری که در اواخر دهه بیست به شکل فجیعی توسط عده ای متعصب مذهبی به قتل رسید.
فیلم ساز به خوبی توانسته هم زمان با به نمایش گذاشتن این چهار داستان به عنوان جزیی از کل، با نگاهی موشکافانه به کنکاش بپردازد و در حقیقت به خود ما نهیب بزند که این تابو باید روزی شکسته شود.

موسیقی متن یار قدیمی فیلم ساز ، اسفندیار منفردزاده، به زیبایی فیلم را همراهی می کند و این غنیمتی است که یک بار دیگر با موسیقی زیبای منفردزاده خاطرات گذشته مان را مرور کنیم. و نکته دیگری که در این فیلم کمی عجیب به نظر می رسد، و در مستند هایی که علامه زاده تا کنون ساخته دیده نشده، استفاده از ترانه است؛ ترانه ای با اجرای فراموش نشدنی داریوش اقبالی که برای همین فیلم ساخته و پرداخته شده. گفت و گو با رضا علامه زاده را می خوانید: